توسط : سیستم کاتاناچیو یک تاکتیک و سبک فوتبالی است که بر پایه فوتبال تدافعی چیده شده است. قطعا شنیده اید که در فوتبال ایتالیا، دفاع تا چه حد مهم بوده و البته با همین سبک موفقیت های زیادی را نیز کسب کرده اند. در لغت، کاتاناچیو به معنی سفت و محکم است. که دقیقا با توجه به نوع اجرا این بازی، این نام نیز برای آن انتخاب شده است. در هر دوره از فوتبال بودند مربیانی که با ابداع یک شیوه، علاوه بر موفقیت تیم خود، سبک جدیدی را به فوتبال دنیا معرفی میکردند. از جمله یوهان کرایوف فقید، که سیستم تیکی تاکا را با تلفیقی از توتال فوتبال هلندی اجرا میکرد. و در نهایت شاگرد او یعنی پپ گواردیولا، در زمان سرمربیگری بارسلونا آن را به اوج خود رساند. هلنیو هررا نیز در اجرا این سبک، نامی آشنا و البته پیوندی ناگسستنی با آن دارد.
ابداع سیستم کاتاناچیو
این سیستم در دهه های 30 و حتی 50 توسط مربیانی چون رکو ایتالیایی و کارل رایان اتریشی اجرا شد. البته که با گذشت زمان و تکمیل تر شدن آن به دست هلنیو هررا، نام این مربی با این تاکتیک عجین شد. تا جایی که علاوه بر کسب افتخارات زیاد، بسیاری بر این باورند که در جام جهانی 1982 نیز تیم ملی ایتالیا با همین سبک به مقام قهرمانی رسید. و توانست از پس ابرقدرت هایی چون برزیل، آلمان و آرژانتین (قهرمان دوره قبل) بربیاید. در واقع در آن سال ها که تیم ها فوتبال هجومی را در دستور کار داشتند و این سبک فوتبال را عامل موفقیت خود می دانستند، با سیستم کاتاناچیو جریان و سبک بازی ها به کلی تغییر پیدا کرد. به واقع این ایده که تیمی که کم تر گل بخورد موفق تر است، انگار پس از این سبک فوتبال خلق شد.
سبک پایه اجرا این سیستم، بر پایه روش 2-5-3 چیده می شود. که مبتنی بر یارگیری نفر به نفر می باشد. تقریبا سبکی نزدیک به 2-4-4 امروزی و مخصوصا شیوه بازی تیم های خوزه مورینیو. در این شیوه یک مداقع به صورت سوئیپر در پشت خط دفاعی جای گیری میکند. تا بتواند توپ هایی که از خط هافبک یا دو مداقع مرکزی رد می شود را جمع کند. یارگیری مستقیم با مهاجمان حریف (مارک) نیز از دیگر وظایف سوئیپر بود. به صورت کلی در این شیوه با رویکرد بازگشت آرام و اصل فشردگی همراه است. در واقع فاصله بین خطوط و جایگیری نفرات در این سیستم بسیار مهم هستند. در واقع بازیکنان باید زنجیروار و با شکل و شمایل درستی وظایف خود را انجام دهند.
اصل فشردگی در اجرا تاکتیک فوتبال
همان طور که گفته شد، کاتناچیو در لغت به معنی قفل و زنچیر است. به همین خاطر اصل فشردگی در این سبک بسیار مهم است. یعنی حفظ فاصله دورترین بازیکن و نزدیک ترین بازیکنان به یکدیگر اهمیت زیادی داشت. البته که شیوه اجرا، حرکت آن ها در زمان حمله و یا دفاع بسیار مهم بود. اما این پیوستگی و هماهنگی در اجرا سیستم کاتاناچیو اهمیت بالایی داشت. نرو روکو ایتالیایی که از او به عنوان یکی از اولین نفرات اجرا کننده این سیستم یاد می شود، اکثرا تیم خود را با سیستم 1-3-3-3 به زمین میفرستاد. او با همین شیوه توانست افتخارات زیادی نیز با میلان به دست بیاورد. قهرمنی در لیگ ایتالیا، جام باشگاه های اروپا و البته کوپا ایتالیا از جمله افتخارات این مربی با این تاکتیک بود.
یکی دیگر از مربیان که در کنار روکو از آن به عنوان اولین نفرات اجرا کننده این سیستم یاد می شود، کارل رایان اتریشی است که پیش تر از او یاد کرده بودیم. این مربی که در سوئیس کار میکرد، در مورد چگونگی استفاده از این شیوه گفت:
زمانی که برای مربی گری وارد سوئیس شدم، بازیکنان تکنیکی زیادی آنجا نبود. اما بعدتر متوجه شدم زمانی که به آن ها وظایفی مسپارم، آن ها به خوبی آن را اجرا میکنند.کارل رایان، مربی اتریشی
اما در هر صورت با توجه به افتخارات زیادی که در عرصه ملی و باشگاهی با این سیستم به دست آمده، همواره موافقان و مخالفان خود را داشته است. در واقع برخی مخافان این شیوه از آن به عنوان ضد فوتبال و یا در زبان امروزی از اتوبوس پارک کردن یاد می کنند. که سیستم کاتاناچیو و یا هر سیستم تدافعی را ضد روح فوتبال میخوانند. که موجب کاهش جذابیت های این بازی میشود. البته که باید یادآور شویم شیوه اجرا این سیستم بسیار مهم بوده و چه بسا با همین شیوه میتوان فوتبال زیبا و تدافعی نیز اجرا کرد.
تکمیل تاکتیک کاتاناچیو با هلنیو هررا
اما با گذشت زمان، هررا ایتالیایی که مربی بسیار سخت گیری هم بود، توانست این سبک را به نوعی تکمیل و اجرا کند. در واقع در این شیوه فضاهای اضافی بسته، دفاع مستحکم و منظم، و پاس های تیم حریف قطع میشد. اما یکی از نکات برجسته در این سیستم، بکارگیری فول بک ها است. بازیکنان که هم در دفاع نقش مهمی دارند، و هم در زمان حمله باید به خوبی اضافه شوند. هلنینو هررا نیز در این مورد میگوید، اجرا این سیستم از اهمیت زیادی برخوردار است. چرا که در صورت دفاع مطلق و عدم استفاده از ضد حملات، سبب عدم کارایی این شیوه میشود. در واقع به زعم او تیم هایی که به درستی از این سیستم استفاده نمیکنند، میتوانند موجب ارائه یک فوتبال بی روح و کسل کننده شوند.
ضمن اینکه از جمله مواردی که در سیستم کاتاناچیو بسیار مورد توجه است، نقش محوری و صحیح سوئیپر هاست. چرا که هرچقدر که باید عمق دفاع را به خوبی پوشش دهند، باید در زمان آفساید گیری نیز به خوبی عمل کنند. در واقع این نقش و اجرا آن به شکلی است که هر بازیکنی از عهده آن برنمی آید. و نقش مربی در انتخاب بازیکن و گوشزد کردن نکات در زمان تمرین و اجرا آن بسیار مهم است. کافی است نگاهی به نتایج اینتر هررا داشته باشیم، که توانستند با نتایج زیاد 1 بر 0 حریفان را شکست داده و جام های زیادی نیز کسب کنند. البته که در این شیوه میتوان به نمونه داخلی و استقلال فرهاد مجیدی نیز اشاره کرد، که با دریافت تنها 9 گل و بدون شکست قهرمان لیگ برتر ایران شدند. شیوه ای ایتالیایی که نتیجه درخشانی داشت.
اینتر ترسناک هررا با سیستم کاتاناچیو
قطعا نقطه درخشان این مربی در طول کارنامه مربیگری، به زمان هدایت تیم اینتر ایتالیا برمیگردد. که در سال های 1964 و 1965 توانست این تیم را به مقام قهرمانی اروپا برساند. در واقع دلیلی که تاکتیک کاتانچیو با هلنیو هررا عجین شده، اجرا صحیح و بی نقص آن بود. به شکلی که وقتی اینتر به گل میرسید، به گونه ای فضاها را برای حریف می بست که امکان نفوذ به دروازه آن ها وجود نداشت. در واقع در زمان حمله حریف، خط دفاع تیم هررا از 4 خط تشکیل میشد. که شامل 2 مهاجم اصلی بود که پرس و فشار روی مدافعان را داشتند. و سبب میشدند تا مدافعان نتوانند با آزادی عمل بیشتری جلو بیایند. 3 تا 5 هافبک بر اساس جایگیری، 2 مداقع اصلی و در انتها یک سوئیپر که به ایفا نقش میپرداختند.
یکی از جذابیت های شیوه تیم هررا استفاده از یک بازیکن آزاد یا لیبرو بود، که وظایف مختلفی داشت. گاهی برای یارگیری نفر به نفر و گاهی برای دور کردن توپ های برگشتی از خط دفاع حضور داشت. به همین خاطر باید بدانیم که هر سیستم سه دفاعه ای، سیستم کاتاناچیو نیست. و اجرا آن و نحوه قرارگیری بازیکنان و البته وظایفی که در طول بازی دارند، بسیار مهم هستند. به همین خاطر نیز امروزه آنچنان شیوه قرارگیری بازیکنان اهمیت ندارد. بلکه وظایفی که بر عهده دارند میتواند بسیار تعیین کننده باشد. چه بسا تیم هایی که با سه دفاع، فوتبالی تدافعی اجرا میکنند. یا تیم هایی با همین نوع آرایش، اقدام به ارائه یک فوتبال هجومی میکنند.
خلق هافبک های رجیستا
کاتاناچیو که در ایتالیایی با عنوان قفل در شناخته می شود، در لایه های مختلف سعی در تحت فشار قرار دادن حریف دارد. در واقع اصل این سیستم که پیش تر نیز به آن اشاره کردیم، عمل کردن به صورت تورهای ماهیگیری است. این که اگر بازیکن یا توپ از یک لایه عبور کرد، در لایه های بعدی گرفتار شود. به همین خاطر نیز در این سیستم به نوعی به جای 3 بازیکن، با بازگشت فول بک ها، دفاع 5 نفره را شاهد هستیم. که در این حالت چهار دفاع به صورت مارک شده با بازیکنان حریف، و یک دفاع سوئیپر مسئول پوشش فضاهای پشتی آن ها است. در این حالت و در خط هافبک، در همان سال ها و پس از آن، شاهد خلق پست هافبک رچیستا نیز بودیم.
هافبک های رجیستا در سیستم کاتاناچیو و یا سایر روش ها، بسیار مهم هستند. این هافبک ها نقش بین بازیساز و هافبک دفاعی را دارند. به نوعی آن ها هافبک های مخرب با ویژگی های بازیسازی هستند. که در کنار این بازیکنان یک هافبک مخرب قرار داده می شود. در این مورد میتوان به آندرا پیرلو به عنوان یکی زا بهترین هافبک رجیستا اشاره کرد. به صورت کلی در اجرای روش های تاکتیکی مثل کاتاناچیو یا سیستم های سه دفاعه، برخورداری از یک هافبک رجیستا در مرکز زمین میتواند بسیار کارآمد باشد. مخصوصا برای طراحی ضد حملات و البته شرکت در کارهای دفاعی که برعهده این نقش است.
